1. I.Tổng quan về bệnh tăng huyết áp:

     Ở các nước phát triển, tỷ lệ THA ở người lớn là gần 40% dân số và có trên một nửa dân số trên 50 tuổi bị THA.
Tại Việt Nam, thống kê từ những năm cuối thập kỷ 80 của thế kỷ trước cho thấy, tỷ lệ THA ở người lớn là khoảng 11%. Tuy nhiên, gần đây tỷ lệ này tăng lên, trong đó tỷ lệ THA ở người trưởng thành là khoảng 25%. Đáng chú ý, số người bị THA có sự trẻ hóa.

2. II.Định nghĩa:

     Là áp lực máu trong lòng mạch tác động lên 1 đơn vị diện tích thành động mạch.

3. III.Nguyên nhân:

     10 nguyên nhân chính khiến bạn tăng huyết áp
          Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các bệnh về tim mạch ảnh hưởng đến khoảng 80% dân số sống ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Nguyên nhân chính của căn bệnh gây tử vong cao này là do cao huyết áp. Dưới đây là những yếu tố khiến huyết áp tăng ở mỗi người.
1. Tuổi tác:     Tuổi càng cao, nguy cơ trở thành nạn nhân của căn bệnh cao huyết áp càng lớn. Người cao tuổi đặc biệt có nguy cơ phát triển dạng tăng huyết áp tâm thu. 
2. Di truyền:          Nếu gia đình bạn có lịch sử bị cholesterol cao, đây có thể là lý do khiến bạn nên bắt đầu quan tâm, lo lắng. Dạng cao huyết áp do di truyền có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe đối với người trẻ tuổi.
3. Giới tính:     Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp cao hơn phụ nữ. Điều này không có nghĩa là phụ nữ không cần lo lắng vì nguy cơ của bạn cũng không hề thấp. Vì vậy, nên giữ gìn lối sống và thói quen ăn uống lành mạnh.
5. Thừa cân:     Thừa cân, béo phì là một trong những nguyên nhân hàng đầu của bệnh cao huyết áp. Những người tích tụ mỡ quanh bụng, hông và đùi cũng có nguy cơ bị huyết áp cao.
6. Ăn mặn:     Một số người nhạy cảm với muối hoặc natri nên huyết áp thường xuyên cao. Giải pháp tốt nhất là giảm lượng muối, sau đó giữ ở mức an toàn. Thức ăn nhanh thường chứa lượng muối lớn, những người cao huyết áp nên tránh loại đồ ăn này và tìm những thực phẩm có thể kiểm soát muối được.
7. Rượu bia:     Nếu chỉ mới uống hai ly rượu bạn đã say mềm thì đây là lời cảnh báo của cơ thể về việc nên ngừng uống rượu. Rượu, bia có hại cho sức khỏe của bạn, trong đó ảnh hưởng nhiều đến huyết áp. Do đó, tránh uống nhiều rượu, đặc biệt rượu mạnh nhằm giữ huyết áp ở mức bình thường.
8. Căng thẳng:      Công việc căng thẳng, ngồi nhiều trong văn phòng hoặc những nguyên nhân khác gây áp lực trong đời sống có thể làm thay đổi huyết áp của bạn. Do vậy, hãy bình tĩnh và thư giãn, tìm cách cân bằng cuộc sống để tránh stress.
9.Thuốc ngừa thai:     Theo một nghiên cứu mới đây, uống thuốc ngừa thai thường xuyên hay khẩn cấp đều có thể làm căn bệnh cao huyết áp tiến triển nhanh.
10. Lười biếng:     Lối sống lười vận động, ăn uống không điều độ không chỉ khiến vòng 2 của bạn "phì nhiêu", mà còn mang lại nguy cơ phát triển căn bệnh cao huyết áp.

4. IV.Yếu tố nguy cơ:

     Một số yếu tố được coi là nguy cơ của bệnh THA là:

• Hút thuốc lá.
• Rối loạn lipid máu.
• Đái tháo đường.
• Hơn 60 tuổi.
• Tiền sử gia đình có người thân bị bệnh động mạch vành.

5. V.Cách đo huyết áp:

Hướng dẩn tự kiểm tra huyết áp bằng máy đo huyết áp động mạch cánh tay.     Rất dễ dàng làm và không đau. Kiểm tra này được thực hiện tại văn phòng của bác sĩ hoặc phòng khám, nếu có máy đo, bệnh nhân có thể đo ở nhà. Để đo huyết áp được chính xác, cần thực hiện một số yêu cầu sau:
• Tránh tập thể dục nặng khi chuẩn bị đo
• Không ăn, uống các thực phẩm chứa cafein ( cà phê) hoặc hút thuốc lá trong 30 phút trước khi kiểm tra. Những hành động này có thể gây ra một sự gia tăng huyết áp ngắn hạn.
• Đi vệ sinh trước khi kiểm tra.
• Ngồi nghỉ trong 5 phút trước khi kiểm tra. Căng thẳng, mệt mỏi có thể gây tăng huyết áp ngắn hạn.
• Không nên nói chuyện khi đang đo huyết áp.
• Thông số huyết áp nên được ghi lại cẩn thận.
     Nếu bác sỹ, nhân viên y tế không cho bạn biết những thông số huyết áp của bạn, bạn nên yêu cầu.

6. VI.Biến chứng của tăng huyết áp:

     Các biến chứng thường gặp của cao huyết áp:
1/ Các biến chứng tim mạch:

• Phì đại thất trái.
• Suy tim tâm trương.
• Suy tim tâm thu.
• Thiếu máu cơ tim.
• Rung nhĩ
• Phình, bóc tách động mạch chủ

     a/ Cao huyết áp lâu ngày làm hư lớp nội mạc (lớp áo trong cùng) của mạch vành, làm các phân tử Cholesterol tỷ trọng thấp (Cholesterol-LDL) dễ dàng đi từ lòng mạch máu vào lớp áo trong động mạch vành, sau đó làm hình thành mãng xơ vữa động mạch và làm hẹp mạch vành. 
     Khi bị hẹp động mạch vành nhiều, bệnh nhân thấy đau ngực, ngẹn trước ngực khi gắng sức, khi vận động nhiều, leo cầu thang, cơn đau giảm khi bệnh nhân ngừng gắng sức (triệu chứng bệnh cơ tim thiếu máu cục bộ). 
     Đau trước ngực có thể lan lên cổ, lan ra tay trái và ra sau lưng. Nếu mảng xơ vữa động mạch bị nứt, vỡ thì trong lòng động mạch vành hình thành cục huyết khối, làm tắc động mạch vành làm bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim. Khi bị nhồi máu cơ tim, bệnh nhân thấy đau dữ dội trước ngực, khó thở, toát mồ hôi, đau có thể lan lên cổ, lan ra tay trái, lan ra sau lưng.
     b/ Cao huyết áp làm cơ tim phì đại (cơ tim dầy lên).
     c/ Bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim do cao huyết áp sẽ có một vùng cơ tim bị chết, không thể co bóp được, dẫn đến suy tim. Cao huyết áp lâu ngày làm cơ tim phì đại, nếu không được điều trị cao huyết áp cũng sẽ dẫn đến suy tim.
2/ Các biến chứng về não:
     a/ Tai biến mạch não:
- Xuất huyết não: Khi huyết áp lên quá cao, mạch máu não không chịu nổi áp lực cao có thể bị vỡ, lúc đó bệnh nhân bị xuất huyết não, gây liệt nửa người, liệt hoàn toàn, nặng thì có thể tử vong (triệu chứng của bệnh nhân tùy vùng xuất huyết lớn hay nhỏ, và tùy vị trí vùng xuất huyết).
-  Nhồi máu não: Cao huyết áp làm hẹp mạch máu nuôi não (tương tự hư mạch vành), nếu mãng xơ vữa bị nứt, vỡ, làm hình thành cục máu đông, làm tắc mạch máu não gây chết 1 vùng não (còn gọi là nhũn não).
     b/ Thiếu máu não: Cao huyết áp làm hẹp động mạch cảnh, động mạch não, làm máu bơm lên não không đủ khiến bệnh nhân thấy chóng mặt, hoa mắt, có khi bất tỉnh.
3/ Các biến chứng về thận:
-  Cao huyết áp làm hư màng lọc của các tế bào thận, làm bệnh nhân tiểu ra protein (bình thường không có); lâu ngày gây suy thận.
- Cao huyết áp còn làm hẹp động mạch thận, làm thận tiết ra nhiều chất Renin làm huyết áp cao hơn. Hẹp động mạch thận lâu ngày gây suy thận.
4/ Các biến chứng về mắt
Cao huyết áp làm hư mạch máu võng mạc, thành động mạch dày và cứng làm hẹp lòng mạch lại. Khi có quá trình xơ cứng thành mạch thì động mạch sẽ đè bẹp tĩnh mạch và cản trở tuần hoàn làm bệnh nhân hư mắt tiến triển theo các giai đoạn. Cao huyết áp còn làm xuất huyết võng mạc, phù đĩa thị giác làm giảm thị lực, thậm chí có thể dẫn đến mù lòa.
5/ Các biến chứng về mạch ngoại vi:
- Cao huyết áp làm động mạch chủ phình to, có thể bóc tách và vỡ thành động mạch chủ dẫn đến chết người.
- Cao huyết áp làm hẹp động mạch chậu, động mạch đùi, động mạch chân. Khi động mạch chi dưới bị hẹp nhiều, bệnh nhân đi một đoạn đường thì đau chân, phải đứng lại nghỉ (đau cách hồi).
     Đại đa số các bệnh nhân bị cao huyết áp thường không có các dấu hiệu nào cảnh báo trước. Nhiều bệnh nhân hoàn toàn cảm thấy bình thường, do vô tình khám sức khỏe mới biết bị bệnh. Do vậy, việc kiểm tra huyết áp thường xuyên, nhất là những người có nguy cơ cao (như lớn tuổi, béo phì, ít vận động, trong gia đình đã có người thân bị cao huyết áp…) là hết sức cần thiết và quan trọng.

7. Một số thuốc điều trị:

     (chỉ định thuốc, tác dụng mong muốn và không mong của từng nhóm thuốc sẽ được giới thiệu ở phần dành cho đối tượng nhân viên y tế)

• Nhóm lợi tiểu: thiazide, giống thiazide, lợi tiểu giữ kali
• Nhóm ức chế canxi
• Nhóm ức chế men chuyển
• Nhóm ức chế thụ thể
• Nhóm ức chế beta; (nhóm ưu thế bêta 1 và nhóm ưu thế bêta 2, nhóm tan trong mỡ và không tan trong mỡ, nhóm có hoạt tính giao cảm nội tại và nhóm không có hoạt tính giao cảm nội tại)
• Và một số nhóm thuốc khác…

8. VII.Điều trị bằng YHCT:

1. Dùng thuốc: một số cây thuốc và bài thuốc y học cổ truyền có tác dụng điều trị cao huyết áp.
2. Không dùng thuốc:
10 cách trị tăng huyết áp không dùng thuốc:
     Mặc dù tăng huyết áp là một bệnh lý đã được biết tới từ lâu, nhưng việc điều trị tăng huyết áp không bao giờ là điều dễ dàng, ngay cả tại các nước tiên tiến, tỷ lệ bệnh nhân được kiểm soát tới mức huyết áp mục tiêu cũng còn thấp so với kỳ vọng.
     Các biện pháp điều trị không dùng thuốc trong tăng huyết áp đóng vai trò hết sức quan trọng trong kiểm soát và điều trị tiền tăng huyết áp và tăng huyết áp nhưng lại chưa được bệnh nhân nhận thức một cách đầy đủ. Ðiều này càng làm cho việc kiểm soát huyết áp khó khăn hơn.
     Tại Việt Nam, theo các thống kê chỉ 2% bệnh nhân được điều trị khống chế huyết áp tốt. Rất nhiều bệnh nhân không được điều trị đúng cách. Trong khi đó rất nhiều người bỏ qua phương pháp điều trị rẻ tiền là điều trị không dùng thuốc.
     Mặc dù việc thay đổi lối sống chỉ làm giảm rất ít con số huyết áp, nhưng trong tăng huyết áp, chỉ cần giảm 5mmHg con số huyết áp tâm thu, bệnh nhân đã được giảm 14% tỷ lệ tử vong do đột quỵ, 9% tử vong do bệnh lý tim mạch, 7% tỷ lệ tử vong chung.
     Các biện pháp được đề cập tới bao gồm thay đổi chế độ ăn uống, sinh hoạt như chế độ ăn hạn chế muối, tập thể dục thể thao, hạn chế rượu bia, không hút thuốc lá, ngồi thiền...
1. Hạn chế muối ăn:
     Trong thử nghiệm TONE (Trial Of Nonpharmacologic interventions in the Elderly), bệnh nhân được phân ngẫu nhiên thành 2 nhóm, một với chế độ ăn giảm muối với lượng natri đưa vào cơ thể chỉ là 1,9g/l/ngày và một nhóm không có thay đổi chế độ ăn.
     Người ta thấy rằng nhóm được can thiệp giảm được huyết áp tâm thu trung bình là 2,8mmHg.
     Một vài nghiên cứu sau đó nghiên cứu sự thay đổi huyết áp khi đưa vào cơ thể lượng muối khác nhau và người ta nhận thấy, huyết áp thay đổi theo từng bậc cùng với sự thay đổi của lượng muối, và tất nhiên huyết áp sẽ càng giảm nếu lượng muối càng giảm.
     Và người ta đã đưa ra một khuyến cáo cho bệnh nhân tăng huyết áp hoặc tiền tăng huyết áp, đó là việc hạn chế natri hàng ngày dưới 100mEq hay 2,4g.
2. Tập thể dục:     Tập thể dục luôn đem lại giá trị tích cực cho tất cả mọi người và bệnh nhân tăng huyết áp cũng không phải ngoại lệ.
     Ở những người tập thể dục ít nhất 30 phút một ngày trong ít nhất 4 ngày/tuần, người ta nhận thấy huyết áp của họ giảm trung bình 4mmHg đối với huyết áp tâm thu và 3mmHg đối với huyết áp tâm trương.
     Điều khó ở đây là chọn môn thể dục thể thao nào để bệnh nhân cảm thấy hứng thú và luyện tập thường xuyên, đồng thời giúp bệnh nhân có cách luyện tập phù hợp nhất với quỹ thời gian có thể rất eo hẹp với một số người.
3. Hạn chế lượng cồn tiêu thụ:     Đây là một biện pháp rất quan trọng. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh việc hạn chế rượu, bia giúp làm giảm huyết áp với con số trung bình là 3mmHg huyết áp tâm thu và 2mmHg huyết áp tâm trương.
     Khuyến cáo được đưa ra là nam giới nên uống không quá 2 khẩu phần rượu/ngày và nữ giới là không quá 1 khẩu phần rượu /ngày với mỗi khẩu phần có 14g alcohol, tương đương với khoảng 360ml bia, 150ml rượu vang (12%) và 45ml rượu 40 độ.
4. Thay đổi chế độ ăn:
     Chế độ ăn DASH là chế độ ăn nổi tiếng với những nguyên tắc sau:
     Giàu: Hoa quả và rau với 4-5 khẩu phần/ngày, chất xơ, chế phẩm sữa với hàm lượng chất béo thấp, thịt nạc, canxi, magie, kali.
     Hạn chế: Chất béo bão hòa, cholesterol, muối.
     Các nghiên cứu đã cho thấy chế độ ăn này giúp làm giảm huyết áp tâm thu khoảng 6mmHg và huyết áp tâm trương 3mmHg. Một thử nghiệm lâm sàng khá nổi tiếng tên là PREMIRE đã cho thấy sự giảm ngoạn mục con số huyết áp ở bệnh nhân có sử dụng chế độ ăn DASH.
     Người ta nhận thấy việc giảm kali máu làm tăng giữ natri và nước dẫn tới làm tăng huyết áp, chế độ ăn giảm kali có thể làm tăng huyết áp tâm thu lên tới 7mmHg. Ngược lại, bổ sung thêm kali trong khẩu phần giúp làm giảm huyết áp tâm thu khoảng 2,4mmHg và huyết áp tâm trương là khoảng 1,6mmHg.
5. Giảm cân:
     Việc giảm cân có thể đem lại hiệu quả hạ áp một cách ngoạn mục. Với mỗi 9kg mà một người giảm được, người đó có thể giảm được huyết áp tâm thu khoảng từ 5-20mmHg.
6. Ngừng hút thuốc lá:     Nicotin trong khói thuốc lá có thể làm kích thích hệ thần kinh giao cảm và làm tăng epinephrin và norepinephrin dẫn tới làm tăng huyết áp. Hút thuốc lá là nguyên nhân làm tăng huyết áp tâm thu khoảng 4mmHg và 3mmHg đối với huyết áp tâm trương.
     Ngoài ra, hút thuốc lá và tăng huyết áp là hai yếu tố cộng hợp làm tăng đáng kể tỷ lệ tử vong do tim mạch và đột quỵ. Như vậy, việc dừng hút thuốc không chỉ có thể giúp kiểm soát huyết áp mà còn giúp giảm tỷ lệ các biến cố tim mạch.
7. Ngồi thiền:     Một số nghiên cứu cũng đã cho thấy việc ngồi thiền có thể làm giảm con số huyết áp, tuy nhiên hiệu quả thực sự còn cần nghiên cứu kỹ lưỡng hơn.
8. Bổ sung một số vi chất khác
     Một số các vi chất như vitamin C, omega-3, coenzym Q10, magie được cho là có thể giảm huyết áp nhưng chưa có những nghiên cứu thực sự thuyết phục.
9. Châm cứu điều trị huyết áp cao:10. Xoa bóp bấm huyệt điều trị cao huyết áp: